De meeste mensen denken dat je bevallen liggend op je rug doet. Dit is helaas wat ik veel zie en hoor, ondanks dat dit de slechtste positie is voor tijdens de bevalling. Sterker nog in het ziekenhuis stimuleren ze ‘de rugligging’, vooral tijdens de persweeën, zodat de zorgverlener goed kan blijven zien wat er gebeurd en kan ingrijpen indien nodig.
Uit onderzoek blijkt dat de rug positie de volgende nadelen heeft, voordelen heb ik niet kunnen vinden:
1. het gewicht van de vrouw rust grotendeels op haar staartbotje, die naar voren geduwd wordt en zo de uitgang van het bekken verkleind, wat de bevalling langer en moeilijker maakt.
2. er is een groter risico op zuurstoftekort voor de baby, doordat de grote bloedvaten afgekneld worden. Hierdoor wordt de circulatie van het bloed en de bloeddruk minder, waardoor minder zuurstof naar de baby gaat.
3. het vergroot de kans op een langere bevalling door minder sterke, minder frequente en onregelmatige weeën. Bovendien is het voor de baby ook moeilijker om zonder hulp van de zwaartekracht goed in te kunnen dalen en te draaien. Persen is moeilijker en duurt langer omdat je tegen de zwaartekracht in moet werken.
4. er is een grotere kans op inscheuren, omdat door het wijd uiteen leggen van de benen in beensteunen het weefsel in het perineum teveel uitgerekt wordt. Dit gebeurd vooral wanneer de moeder een epiduraal heeft gehad en dus niet meer kan voelen wat er gebeurd. Ook is er meer kans op beschadiging aan de lagere gedeelte van de ruggenwervel en zenuwen.
5. de zwangere ervaart meer pijn tijdens de weeën en sneller vraagt om pijnmedicatie met bijkomende risico’s.
6. de zwangere heeft meer kans op interventies als een knip, keizersnede, vacuümpomp of tangverlossing.
Duidelijk! Conclusie is NIET op je rug gaan bevallen. Maar wat welke positie dan wel?
Naast het liggen op je rug zijn er gelukkig heel wat verschillende posities die je kunt gebruiken tijdens de bevalling. Hieronder wordt een overzicht gegeven van de verschillende posities en hun voor- en nadelen.
Posities die gebruik maken van zwaartekracht
Allereerst zijn er een aantal verticale posities, waarbij je bovenlichaam opgericht is. Deze hebben als voordeel dat jij en je baby optimaal gebruik kunnen maken van de zwaartekracht en dat je staartbotje en heiligbeen vrij naar buiten kunnen bewegen, zodat de baby alle ruimte krijgt om in te dalen en te draaien. Nog een belangrijk voordeel van een verticale positie is dat je baby optimaal voorzien wordt van zuurstof. Stress met als gevolg meconium in het vruchtwater en een verhoogde hartslag en bijkomende stress onder het verloskundig personeel kunnen hiermee wellicht worden voorkomen.
Staan, lopen en dansen
Als de ontsluitingsfase langer duurt of veel pijn wordt ervaren, kan het helpen om te gaan staan of lopen. Volgens onderzoek kan de baarmoedermond het beste ontsluiten in deze positie. Om je benen te ontlasten kun je ook hangen op je partner, een hoog bed of hoge tafel of tegen een muur. Een andere optie is een rebozo (Mexicaanse sjaal) knopen en tussen de deur klemmen. Hier kan je aan gaan hangen en zo je benen ontlasten. Hierbij dansen en draaien met je heupen net als met buikdansen kan je ondersteunen en de pijn verminderen. De staande posities zijn ideaal om de ontsluiting te bevorderen. Voor de laatste persweeën is deze houding minder ideaal in verband met de kans op meer inscheuren en meer bloedverlies.
Zittende posities hebben het voordeel dat je de zwaartekracht kunt gebruiken, terwijl je je benen kunt laten rusten. Als de bevalling wat langer duurt en de moeder moe begint te worden kan dat heel erg fijn zijn.
De baarkruk
De baarkruk is de meest bekende zittende positie. Deze positie heeft nagenoeg geen nadelen. In plaats van een baarkruk zitten vrouwen ook graag op het toilet of een stoel met het gezicht naar achteren gericht. Op die manier kun je tussen de weeën door uitrusten. Deze houding verlicht bovendien de druk op je bekkenbodemspieren, waardoor je baby makkelijker van positie kan veranderen. Je kan ook zitten op een geboortebal. Dit geeft je bekken meer bewegingsvrijheid, zodat je de weeën nog beter kunt opvangen en (nog) minder pijn ervaart. Wanneer je een epiduraal hebt gehad kan je evengoed gebruik maken van de zwaartekracht door met gestrekte rug rechtop aan het einde van het bed te gaan zitten met de benen naar beneden. Deze ‘troonpositie’ heeft de voorkeur boven liggen als je meer actief wilt zijn en meer bewegingsvrijheid wilt hebben.
Hurken
Zitten op je hurken is optimaal voor de persfase waarin de uitgang van het bekken (dus niet de ingang) zo groot mogelijk moet zijn om de baby geboren te kunnen laten worden. Bovendien wordt in deze positie de baarmoeder uitgelijnd met het bekken, zodat de baby er zonder bochten te hoeven maken er door heen kan. Deze houding moedigt de baby ook aan dieper in te dalen in het bekken.
Voordelen van hurken zijn: grotere bekkenuitgang, kortere bevalling, minder bijstimulering nodig, minder vaak en minder ernstig inscheuren, minder vaak een knip nodig, minder medisch ingrijpen nodig als forceps en vacuümpomp. Een extra bijkomend voordeel in deze houding is dat de moeder de baby makkelijk kan voelen, zien en eventueel zelf aanpakken. Wanneer de persfase lang duurt kan je deze houding makkelijker maken door wederom te gaan hangen aan een geknoopte rebozo, de armen van je partner die zelf staat, over een geboortebal of door in bad te gaan zitten.
Posities die geen gebruik maken van de zwaartekracht
Deze posities zijn fijn als je moe bent en wilt rusten, of wanneer de bevalling heel snel gaat en je het iets wilt afremmen.
Op handen en knieën
Deze positie is erg fijn wanneer de moeder veel last heeft van rugweeën. Dit kan bovendien gecombineerd worden met het gebruik van de rebozo die de buik van de moeder ondersteund en heen en weer wiegt. Zorg wel voor een zachte ondergrond, zodat de knieën niet te veel pijn gaan doen. Als de moeder moe is en wil rusten kan zij ook op de benen van haar partner of doula, over een geboortebal, stoel of stapel kussens hangen. Deze positie vergroot tevens de uitgang van je bekken en kan je baby helpen makkelijk zijn/haar doorgang te vinden.
Liggen op je zij
Wanneer de bevalling lang duurt en je voelt dat je rust nodig hebt, kun je op je zij gaan liggen. Het is daarbij belangrijk om te voelen welke zijde voor jou en je baby het meest comfortabel is en regelmatig af te wisselen om je baby optimaal van zuurstof te blijven voorzien in verband met mogelijke druk op de placenta of navelstreng. Vergeleken bij het liggen op je rug zijn in deze positie de weeën krachtiger. Een nadeel is dat je je bekken niet vrij kunt bewegen in deze positie. Wel kan je je partner of doula vragen om je bekken zacht heen en weer te wiegen, eventueel met de rebozo. Deze positie kan ook goed gebruikt worden als je een epiduraal hebt gehad, hangt samen met minder vaak inscheuren tijdens de laatste persweeën en kan geoptimaliseerd worden wanneer de moeder één been omhoog heeft om zo haar bekkenuitgang te vergroten.
Tien gouden regels
Er zijn zoveel verschillende posities mogelijk dat het onmogelijk is om ze allemaal te onthouden. Om het iets simpeler te maken heb ik daarom een paar gouden regels geformuleerd:
1.beval niet plat op je rug.
2.wissel verschillende posities af om de 30 minuten voor een optimale zuurstoftoevoer naar je baby en het voorkomen van kramp in spieren.
3.gas erbij: neem een positie in waarin de bovenlichaam verticaal is (met zwaartekracht mee).
4.op de rem: neem een positie in waarbij je bovenlichaam horizontaal is (liggend, hangend, staand, zittend).
5.geen holle rug, maar hou je rug ligt gebogen in een C-curve. Dit lijnt de baarmoeder uit met het bekken.
6.constante beweging helpt de baby te draaien en in te dalen.
7.oefen van te voren de verschillende posities zodat je alvast een beetje kunt voelen wat jij comfortabel vindt en zorg dat je partner en/of doula je helpt te herinneren aan de verschillende posities tijdens de bevalling.
8.wees flexibel. Tijdens de bevalling veranderd de positie van je baby en ga je over van de ontsluitingsfase naar de persfase. De houding die eerst fijn was kan even later juist vervelend aanvoelen. Dit is heel normaal.
9.zorg voor een gezond en sterk lichaam. Des te sterker en gezonder je lichaam, des te meer energie heb je om de bevalling vol te houden. Bovendien verzuren je spieren veel minder snel wat het mogelijk maakt sommige posities langer vol te houden. Goed eten, voldoende beweging, rust en weinig stress zijn daarbij een must.
10.luister naar je lichaam. Die weet precies wat voor jou en je baby nodig is op dat moment afhankelijk van de positie van je baby, hoe jij de voelt en hoe sterk je weeën zijn.
Tot slot
Het afwisselen van de verschillende houdingen en veel bewegen kan het verschil maken tussen een makkelijke en minder pijnlijke of zelfs pijnloze bevalling. Veel ellende kan worden voorkomen en zelfs worden verholpen als de moeder actief blijft en voelt wat goed is voor haar en haar baby. In het ziekenhuis is het echter moeilijker om actief te blijven. Om aan te geven hoe belangrijk doktoren het vinden om ‘goed zicht te hebben’ volgt hier een voorbeeld:
Een cliënt van mij had een eerdere keizersnede gehad. Nu tijdens haar tweede zwangerschap wil ze graag vaginaal bevallen en weet intuïtief dat ze daarvoor niet op een bed moet komen te liggen. Bij een check vraagt ze de gynaecologe of ze op een baarkruk mag bevallen, waarop de gynaecologe aangeeft dat ze liever heeft dat de vrouw op bed bevalt waar ze goed kan zien wat er gebeurd. “U kunt er toch ook een spiegel onder leggen om te zien wat er gebeurd?”, vraagt mijn cliënt, waarop de gynaecologe verontwaardigd antwoord “waarom zou ik dat willen?”.
Als je dus actief wilt bevallen in het ziekenhuis (ook tijdens de persfase) vraagt dit van jou en degene die met je mee komen een standvastige houding. Een doula kan je hierin eventueel begeleiden, o.a. door een geboorteplan, en ondersteunen in het zoeken naar de meest comfortabele houding.